در این نوشتار نگاهی به گیربکس‌های اتوماتیک و نحوه نگهداری از آنها خواهیم داشت.

آموزش نگهداری از گیربکس اتوماتیک:

گیربکس یکی از اجزای سیستم انتقال قدرت در خودرو ها است که اصلی و مهم ترین بخش خودرو می‌باشید، در واقع یک جعبه دنده وظیفه انتقال و کم و  زیاد کردن سرعت و گشتاور وارد شده  از موتور به چرخ ها را دارد.

در تقسیم بندی گیربکس ها چند نوع گیربکس داریم:

1-گیربکس دستی

2-گیربکس نیمه اتوماتیک

3-گیربکس اتوماتیک

• گیربکس دستی: در گیربکس های دستی نیروی پیشرانه توسط گیربس به چرخ ها انتقال داده می‌شود مانند تمامی گیربکس ها در این گیربکس راننده با توجه به سرعت خودرو و وضعیت خودرو در شیب و جاده دنده مناسب خود را از طریق لیور دنده انتخاب می‌کند.
• گیربکس های نیمه اتوماتیک: این گیربکس‌ها از لحاظ ساختار بسیار شبیه به گیربکس های دستی هستند اما به دلیل ایراداتی که دارد، امروزه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد اما در خودروهای بسیار اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
•  گیربکس های اتوماتیک: انتخاب سرعت دنده این گیربکس ها و نیروی وارده از موتور به چرخ ها با توجه به سرعت و وضعیت شیب جاده به صورت خودکار تنظیم می‌شود.

تاریخچه ای ازگیربکس اتوماتیک:

گیربکس اتوماتیک برای اولین بار توسط کمپانی جنرال موتور طراحی و تولید شد. تاریخچه گیربکس اتومات به سال های 1937 بر می‌گردد در آن زمان خودرو سازان آمریکایی و زیر مجموعه‌ی جنرال موتور از گیربکس‌های اتوماتیک استفاده می‌کردند. ایراد اصلی این گیربکس‌ها این بود که عمر بسیار کوتاهی داشتند با وجود راحتی نسبی بیشتر به نسخه دستی مشتریان در آن زمان تریجح به استفاده گیربکس دستی می‌دادند.

موضوع مورد بحث ما در این مقاله نگهداری از گیربکس اتوماتیک است و چند نکته بسیار حیاتی راجع به نگهداری گیربکس خودکار یا اتوماتیک در این مقاله ذکر می‌کنیم.

12 راهکار برای مراقبت از گیربکس اتوماتیک:

1- تعویض روغن به موقع:

گیربکس‌های اتوماتیک به نسبت گیربکس‌های دستی به فواصل تعویض روغن حساس‌تر هستند. حداکثر عمر مفید روغن گیربکس های اتومات در شرایط ایدال 60 هزار کیلومتر و در شرایط نامطلوب 50 هزار کیلومتر است.

البته این نکته هم متذکر بشویم که روغن گیربکس‌های اتوماتیک از لحاظ نوع و تکنولوژی با هم متفاوت اند لذا هنگام تعویض حتما به راهنمای تعمیراتی خودرو توجه کنید.

گیربکس‌های جدید دارای فیلتر روغن هستند لذا توضیه می‌شود در صورت کثیف شدن فیلتر روغن گیربکس اتوماتیک، اقدام به تعویض آن کنید و در فواصل طولانی استفاده از گیربکس سعی کنید از تمیزکننده‌های مرغوب گیربکس اتومات (flusher) استفاده کنید.

2- در ترافیک ها روان حتما از حالت دستی استفاده کنید:

واحد کنترل گیربکس‌های اتوماتیک در ترافیک های روان برای کاهش مصرف سوخت به دلیل اینکه میزان فشار پا بر روی پدال گاز کم است، سعی می‌کند دنده‌ها زود تر سبک کند و سریعا با توجه به کم بودن سرعت خودرو دوباره دنده را به حالت قبل بر می‌گرداند. این کار باعث استهلاک بالای قطعات داخلی گیربکس و همچنین بالارفتن دمای روغن و سایش باندهای ترمز و..  می‌شود. لذا توضیه می‌کنیم در ترافیک‌های روان حتما از وضعیت دنده دستی استفاده کنید.

3- خلاص نکردن خودرو در ترافیک ها زیر 2 دقیقه:

در پشت چراغ قرمز یا ترافیک‌های زیر 2 دقیقه حتما سعی کنید خودرو را خلاص نکنید البته میزان زمانی که می‌توان خودرو را در حالت سکون در حالت غیر خلاص استفاده کرد 2 دقیقه است. به این دلیل با خلاص کردن و دوباره درگیر کردن گیربکس اتوماتیک قطعات داخلی گیربس باندهای ترمز و دمای روغن به شدت بالا می‌رود و باعث اصطکاک و آسیب رساندن در طولانی مدت می‌شود.

 اما در ترافیک‌های نسبتا طولانی بالای 2 دقیقه برای جلوگیری از بالارفتن دمای روغن بیشتر توصیه می‌شود گیربکس را در وضعیت N (خلاص) قرار دهید.

4- استفاده از وضعیت دنده P در صورت توقف کامل:

برای استفاده از وضعیت دنده P (پارک) ابتدا خودرو را کاملا متوقف کنید و پای خود را از روی ترمز بردارید و سپس ترمز دستی را بالا بکشید. حالا در صورت عدم حرکت خودرو می‌توان از وضعیت دنده P استفاده کرد.

لازم به ذکر است اگر خودرو در وضعیت P باشد و نیرویی به خودرو و گیربکس وارد شد احتمال آسیب جدی به قطعات داخلی گیربکس (دندانه قفل کننده گیربس) دارد.

5- اعمال ترمز و سپس درگیر کردن خودرو در وضعیت درایو:

قبل از درگیر کردن خودرو در حالت درایو حتما باید از ترمز استفاده کنیم  و سپس خودرو را در وضعیت دنده D یا دستی قرار دهیم وسپس ترمز را رها کنیم.

6- عدم شتاب گیری ناگهانی:

یکی از مخرب و خطرناک ترین وضعیت برای گیربکس خودرو بالا بردن دور موتور تا ردلاین و اعمال کردن دنده روی وضعیت درایور است. این کار حتی در کوتاه مدت باعث تخریب گیربکس خودکار می‌شود. برای شروع به حرکت سریع گیربکس اتومات (گر چه اصلا توصیه به این کار نمی‌شود) ابتدا پای خود را روی ترمز قرار دهید و خودرو را در وضعیت درایو قرار دهید سپس پدال گاز را تا انتها فشار دهید و ترمز را رها کنید (این وضعیت به نسبت وضعیت پیشین مطلوب تر است).

7- عدم استفاده از حالت خلاص در جاده ها:

به بهانه کاهش مصرف سوخت هرگز از حالت خلاص یا N استفاده نکنید چراکه در این حالت پمپ روغن از کار می‌افتد به به قطعات گیربکس آسیب جدی می‌زند. حتی در خودروهای جدید با برداشتن پا از روی پدال گاز پاشش سوخت بسیار کم شده و در برخی از خودروها، واحد کنترل موتور کاملا پاشش سوخت قطع می‌شود.

8- عدم تعویض وضعیت سلکتور دنده در حالت حرکت:

برخی معتقدند تعویض وضعیت دنده از طریق سلکتور به صورت الکتریکی است اما باید بگوییم تنها یونیت کنترل گیربکس برای فهمیدن وضعیت دنده به صورت الکتریکی است و اعمال وضعیت دنده به صورت مکانیکی انجام می‌شود.

لذا سعی کنین هیچگاه هنگام حرکت وضعیت دنده را در حرکت تغیر ندهید به استتسنای وضعیت دنده M دستی.

9- در هنگام سرد بودن خودرو اجازه دهید خودرو گرم شود:

در استارت‌های اولیه به خصوص زمانی که خودرو سرد است به دلیل سفت بودن روغن گیربس، خودروها اصطلاحا تقه می‌زنند. سعی کنید قبل از حرکت خودرو اجازه دهید خودرو گرم شود.

10- برسی سیستم خنک کننده موتور:

روغن گیربس‌های اتوماتیک برای خنک شدن احتیاج به قرار گردن در مجاورت آب رادیاتور موتور دارند. قطعه‌ای در گیربکس اتومات قرار دارد به اسم رادیاتور روغن که با قرار دادن روغن گیربکس اتومات در مسیر آب رادیانور باعث خنک‌تر شدن و انتقال حرارت می‌شود. رادیاتورهای خودروهای اتوماتیک داری خروجی آب برای گیربکس اتومات هستند، لذا سالم بودن سیستم خنک کننده تاثیر مسقیمی بر روی سلامت گیربکس اتومات دارد.

11- استفاده از رینگ لاستیک غیر استاندارد:

حتما سعی کنید از سایز رینگ لاستیک استاندارد استفاده کنید. استفاده از رینگ یا لاستیک‌های زاپاس (لاستیک کوچک تر) در کیلومترهای زیاد باعث آسیب رساندن به گیربکس می‌شود.

12- عدم استفاده از خودرو در شرایط سخت:

سعی کنید خودرو را در شرایط نرمال استفاده کنید یدک کشیدن بیش از حد مجاز، یا استفاده خودرو در شرایط سخت مثل شرایط آفرود یا جاده‌های خاکی، ریس یا تقویت کردن موتور (گیربکس‌ها تا حد معینی ازگشتاور یا اسب بخار می‌توانند تحمل کنند) باعث اسیب رساندن به گیربکس می‌شود.