در بسیاری از موارد، دمای غیرطبیعی موتور می‌تواند علتی ساده و نه‌چندان پیچیده داشته باشد. اما در بسیاری از موارد دیگر می‌تواند به قیمت آسیب جدی به موتور و هزینه‌های گزاف تمام شود. کافی ست یک‌بار استرس مواجهه با آمپر بالا و یا جوش آوردن را در ترافیک ساعت شلوغی تجربه کرده باشید تا درک روشنی از اهمیت سلامت کامل موتور خودروی خود کسب کنید.
در ماه‌های گرم سال، فشار مضاعفی به اجزای مختلف موتور و مشخصاً به سیستم خنک‌کننده وارد می‌شود. در این مقاله قصد داریم به تبیین علائم داغ شدن بیش‌ازحد موتور و دلایل آن بپردازیم. برای پیشگیری و یا تعمیر به‌موقع موضوع داغ کردن موتور، در قدم اول باید به شناخت کافی در خصوص نشانه‌ها، در قدم بعدی تشخیص و درنهایت عیب‌یابی صحیح دست پیدا کرد.
داغ کردن و جوش آوردن هم مثل ایرادهایی دیگری که از خودروی شما سر می‌زند، در صورت تشخیص زودهنگام و عیب‌یابی؛ با صرف هزینه‌ی کمتر و آسیب ناچیزتری قابل‌حل شدن است.
یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که در خودروهایمان با آن روبه‌رو شده‌ایم، داغ شدن موتور است. البته درصورتی‌که به‌عنوان‌مثال، زیر آفتاب کویر، بیش از ظرفیت مجاز خودرو و در سربالایی آمپر خودروی شما بالا رفت، نباید متعجب شوید. بایستی سرنشین و بار کمتری حمل کرده و یا تا غروب خورشید در موقعیتی امن منتظر بمانید.
خوشبختانه عوامل رخ دادن مسئله‌ی داغ شدن بیش‌ازحد موتور، به چند علت مشخص محدود می‌شوند. توجه شما را به علائم آن‌ها، نحوه‌ی تشخیص و برطرف کردن آن‌ها جلب می‌کنیم.
کافی نبودن میزان مایع خنک‌کننده
مایع خنک‌کننده‌ی موتور، وظیفه‌ی انتقال حرارت ناشی از عملکرد اجزای موتور را به رادیاتور و از رادیاتور به محیط دارد.
یکی از رایج‌ترین عوامل داغ کردن موتور، کم بودن میزان مایع خنک‌کننده است. عملکرد صحیح سیستم خنک‌کننده‌ی موتور، مطلقاً وابسته به حجم مشخصی از مایع خنک‌کننده است. در خودروهای مدرن، این میزان روی منبع رزرو مایع رادیاتور به‌صورت حداقل و حداکثر حک‌شده است. برای چک کردن سطح مایع رادیاتور، خودروی خود را در محلی صاف پارک نموده و تا خنک شدن کامل ماشین صبر کنید.
سپس با برداشتن در رادیاتور، در صورت کافی نبودن مایع؛ به‌اندازه‌ی کافی ترکیب استانداردی از آب و ضدیخ را به آن اضافه نمایید. معمولاً در غالب خودروها باید در سرمای زیاد تا 50% ضد یخ و در گرما تا حداقل 40% از ضد یخ استفاده شود. اگر به‌طور منظم مایع رادیاتور خودروی خود را به‌طور کامل عوض نمی‌کنید، حتماً از آب جوشیده و تصفیه‌شده استفاده کنید.
جرم گرفتن رادیاتور از عوامل اصلی آسیب دیدن رادیاتور و درنتیجه داغ کردن موتور است. بررسی سطح مایع خنک‌کننده به‌صورت منظم جز مهمی از نگهداری خودروی شما به‌حساب می‌آید.
اگر پایین بودن میزان سطح مایع رادیاتور شما، باوجود پر کردن بازهم تکرار شود؛ مطمئن باشید در قسمتی از سیستم خنک‌کننده‌ی خودروی شما نشتی وجود دارد. برای پیدا کردن محل نشتی، ابتدا مایع رادیاتور را پرکنید، سپس به مدت 5 دقیقه موتور را روشن نگه‌دارید (اگر موتور شروع به داغ شدن کرد دست نگه‌دارید) و به دنبال قطره یا لک‌های سبزرنگ باشید. زیر خودرو و خود رادیاتور و اتصالات آن را با دقت بررسی کنید
فن رادیاتور معیوب
اگر به هر دلیلی در عملکرد فن رادیاتور اختلالی ایجاد شود، موتور خودروی شما داغ کار خواهد کرد. برای بررسی پروانه یا فن رادیاتور، در حالت خاموش پره‌های فن را بچرخانید، اگر چرخش به‌سختی صورت بگیرد به‌احتمال زمان تعویض آن فرارسیده است. طبیعتاً اگر پره‌های پروانه آسیب‌دیده باشند، عمل مکش هوا به سمت رادیاتور به‌درستی انجام نخواهد شد. حتماً قسمت مشبک جلویی رادیاتور را بررسی کنید، هر شی‌ء که مانع ورود جریان هوا از فن به رادیاتور شود؛ باعث ایجاد اختلال در عملکرد سیستم خنک‌کننده شده و دمای موتور افزایش غیرعادی خواهد یافت. برای بررسی عملکرد سنسور و کلاچ فن، موتور را روشن کرده و کولر را روشن کنید، اگر بعد از تقریباً 2 دقیقه فن روشن نشد بدون تردید ایرادی در سیستم وجود دارد. می‌توان به مواردی همچون، خرابی فیوز فن، خرابی سنسور و سوییچ فن و ایراد در سیم‌کشی اشاره کرد.
معمولاً در خودروهای دو دیفرانسیل، دیفرانسیل عقب و قدیمی که موتور به‌صورت طولی قرار می‌گیرد، فن رادیاتور به‌صورت مکانیکی با تسمه به واترپمپ متصل است. پس در صورت شنیدن صدای جیرجیر لیز خوردن تسمه، شل بودن و خشکی بیش‌ازحد آن، باید به فکر تعویض تسمه‌پروانه باشید. اگر تسمه‌ی فن پاره شده و یا جدا شود، بلافاصله دمای موتور افزایش زیادی پیدا خواهد کرد. در خودروهای جدید و دیفرانسیل جلو، فن رادیاتور به‌وسیله‌ی یک موتور الکتریکی به کار می‌افتد.
بسته شدن مسیر ورود هوا به رادیاتور
ترموستات خراب
وظیفه‌ی ترموستات جلوگیری از جریان مایع خنک‌کننده برای رسیدن دمای موتور به دمای عادی (خصوصاً در سرما) است. واضح است که اگر ترموستات خراب‌شده و کلاً مانع جریان مایع رادیاتور بشود، در زمان کوتاهی دمای موتور بالا رفته و داغ می‌کند. و اگر دمای محیط سرد نباشد، حتی در حال حرکت هم آمپر دما بالا خواهد رفت. معمولاً در صورت تکرار جوش آوردن خودرو، تعویض ترموستات پیشنهاد می‌شود. اگر بدون مقدمه و تغییری در عملکرد موتور، خودروی شما شروع به داغ شدن کرد، توجه کنید در زمان بالا رفتن نشانگر دمای موتور، صدای فن شنیده‌شده و دور تند آن عمل می‌کند؛ به‌احتمال‌زیاد ترموستات خودروی شما نیاز به تعویض دارد.
واترپمپ معیوب
خرابی واترپمپ به چند شکل خود را نشان می‌دهد. اگر در عملکرد نشانگر دمای موتور متوجه نوسان و بالا پایین رفتن دما شدید، به‌احتمال‌زیاد واترپمپ شما درست عمل نمی‌کند. از موارد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد استهلاک واشر واترپمپ است که به‌صورت نشت مایع رادیاتور قابل‌تشخیص می‌باشد. نشتی در محل قرارگیری واترپمپ روی موتور اتفاق می‌افتد. در خودروهای جدید معمولاً اگر در محل قرارگیری تسمه تایم یا زیر آن مایع خنک‌کننده مشاهده شود، به‌احتمال‌زیاد واشر واترپمپ نشتی دارد. در برخی خودروهای قدیمی فن رادیاتور مستقیماً به واترپمپ متصل است که با فشار واردکردن به پروانه می‌توان متوجه میزان بازی پولی و محور واترپمپ شد. اگر در خودروی شما، واترپمپ و پولی آن در دسترس باشد، بازی بیش‌ازحد پولی یا شفت؛ نشان‌دهنده‌ی خرابی بلبرینگ واترپمپ است. البته در صورت خراب شدن بلبرینگ واترپمپ، صدایی شبیه به صدای حرکت چرخ‌دنده نیز از موتور شنیده می‌شود.
آسیب‌دیدگی واشر سرسیلندر
واشر سرسیلندر فاصله‌ی بین بلوک موتور (بخش تحتانی موتور) و سرسیلندر (بخش فوقانی موتور) را پر می‌کند.وظیفه‌ی واشر سرسیلندر حفظ نسبت تراکم (کمپرس) سیلندرها و جلوگیری از ورود مایع خنک‌کننده و روغن‌موتور به محفظه‌ی احتراق است.
درحالی‌که واشر سرسیلندر خود با داغ شدن بیش‌ازحد موتور آسیب می‌بیند، موتوری که واشر سرسیلندر معیوب داشته باشد هم داغ کار خواهد کرد. این اتفاق در اثر راه‌یابی مایع خنک‌کننده به درون محفظه‌ی احتراق و یا ورود دود اگزوز به سیستم خنک‌کننده رخ می‌دهد. یکی دیگر از وظایف واشر سرسیلندر، حفظ نسبت تراکم موتور است؛ موتوری که دچار کاهش نسبت تراکم بشود عملکرد عادی و درستی نخواهد داشت. کاهش محسوس کشش و توان موتور، مشاهده‌ی بخار یا مایعی شیری‌رنگ (یا تیره‌تر) روی در روغن‌موتور، مشاهده‌ی مایع شیری‌رنگ روی گیج روغن و تغییر رنگ یا ایجاد حباب در مایع رادیاتور از نشانه‌های واشر سرسیلندر آسیب‌دیده هستند.
در موارد زیادی نیز مایع خنک‌کننده از سمت منیفولد اگزوز (هدرز) نشت کرده و یا دود سفید غلیظی از اگزوز دیده می‌شوند.
بسته شدن مسیر اگزوز
اگر لوله‌ی اگزوز در اثر برخورد سنگ، وارد شدن ضربه، تصادف و یا به هر علت دیگری آسیب ببیند و این آسیب باعث ایجاد محدودیت در جریان خروج دود شود؛ فشار بسیار زیادی به موتور وارد خواهد آمد. که نتیجه‌ی این فشار مضاعف، به‌صورت داغ کردن موتور بروز خواهد کرد. اگر زمان زیادی از عمر منبع کاتالیزور خودروی شما می‌گذرد به‌طوری‌که مانع جریان خروج دود می‌شود؛ موعد تعویض آن فرارسیده است. علائم افزایش غیرعادی فشار معکوس اگزوز، کاهش توان موتور، مصرف زیاد بنزین و داغ شدن موتور خودروی شماست.
همیشه (خصوصاً در فصل گرما) باید نیم‌نگاهی به آمپر آب داشته باشید، تا در صورت مشاهده‌ی عبور عقربه از وسط درجه‌بندی نشانگر؛ بلافاصله اقدامات لازم را انجام دهید.
همراه داشتن ضد یخ و ظرف پر از آب، جز اساسی‌ترین تجهیزات موردنیاز خودروی شما به شمار می‌روند. در ابتدا کولر ماشین خود را خاموش کرده و بخاری را روشن نمایید، سپس در سریع‌ترین زمان ممکن در موقعیتی بی‌خطر پارک کرده و موتور را خاموش‌کنید. بااحتیاط کاپوت را بالا زده و تا سرد شدن کامل موتور صبر کنید. بااحتیاط و به‌وسیله‌ی یک دستکش یا پارچه‌ای ضخیم در رادیاتور را بازکرده و با آب و ضدیخ آن را پرکنید (مخزن رزرو را نیز پر نمایید).
اگر در زمان داغ کردن موتور، داخل ترافیک بودید؛ سعی کنید در مدت‌زمانی که صرف پیدا کردن جای پارک مناسب می‌کنید دور موتور را نزدیک به 2000rpm نگه‌دارید. در این حالت جریان آب و روغن نسبت به حالت درجا بیشتر است. از رانندگی با خودرویی که مشکل داغ کردن آن عیب‌یابی و تعمیر نشده است خودداری کنید. برای پیشگیری از آسیب‌های بیشتر، حتماً با امداد خودرو تماس گرفته و در صورت لزوم خودروی خود را توسط جرثقیل به محل موردنظر منتقل کنید.